In 2017 en 2018 werden in VIVES Kortrijk en Tielt 32 bachelorproeven geschreven met EDO als centraal thema. Educatie voor Duurzame Ontwikkeling (EDO) staat voor ‘leren nadenken over en werken aan een leefbare wereld, nu en in de toekomst, voor onszelf en voor anderen, hier en elders op de planeet’ [1]. EDO wil kinderen in staat stellen bij te dragen aan een duurzamere samenleving. We stellen met trots de bachelorproef voor over de Piraminder die op 19 december in Leuven de Vlaamse Scriptieprijs gewonnen heeft voor de beste bachelorproef van Vlaanderen. Margot Denys en Sophie Catteuw, intussen oud-studenten kleuteronderwijs via werkplekleren van VIVES Kortrijk, werden begeleid door collega Vanessa Meersdom.
Reclame wil ons doen geloven dat we voortdurend nieuwe spullen nodig hebben en dat al deze nieuwe dingen ons gelukkiger zullen maken. Reeds in 1972 merkte de Club van Rome op dat het westerse economische model, gekenmerkt door overconsumptie en massaproductie, niet duurzaam is [2]. Er zijn grenzen aan de economische groei en dit geeft aan dat we grenzen aan onszelf moeten stellen, inclusief het veranderen van onze consumptiegewoonten. Dit in de praktijk brengen is geen eenvoudige taak. De ‘Piraminder’ (Figuur 1) kan een effectieve manier zijn om het bewustzijn te vergroten en informatie te geven over duurzame consumptie. ‘Kopen’ wordt een behoefte op het hoogste niveau die alleen moet worden overwogen als alle andere opties (gebruiken, delen, ruilen, tweedehands kopen en maken) zijn opgebruikt [3].
De Piraminder is een vrij onbekend concept. Dit was ook het geval in de kleuterschool waar onze studenten stage liepen. Ze ontwikkelden didactisch materiaal om de volgende vraag te beantwoorden: ‘Hoe kunnen we het concept van de Piraminder laten leven op de kleuterschool?’
Eerst ontwierpen de studenten een verhaal of poppenspel rond de Piraminder. In dat verhaal worden alle lagen van de Piraminder gelinkt aan een bepaald personage (dier) met een bepaalde eigenschap. Elk dier was er in de vorm van een knuffel met een passende naam (bv. ‘Dina Deel’ en ‘Mila Maak’) en met een passend symbool op zijn jasje (Figuur 2). Het verhaal, de namen van de dieren en de symbolen hielpen de kinderen om de verschillende niveaus van de Piraminder te leren kennen en onthouden.
Daarna ontwikkelden ze een spel (Figuur 3) waarin de dieren de hoofdrol spelen. Aan de hand van dit spel ontdekten en begrepen kinderen dat de lagere niveaus van de Piraminder minder duurzaam zijn dan de hogere. Onze studenten maakten ook een lied voor de kinderen en installeerden verschillende hoeken in de klas, zoals een repareer – en een ruilhoek. Om het ‘maak het zelf’ te promoten, brainstormden ze met de kinderen over wat ze zelf konden maken in plaats van het te kopen. Dit resulteerde in het maken van zeep met de kinderen.
Door al deze interventies leken kinderen het concept van de Piraminder te hebben begrepen en konden ze de link leggen met duurzaamheid. Om hun consumptiepatroon te veranderen, was het echter belangrijk om de ouders en leerkrachten erbij te betrekken. Uit de resultaten van een enquête bleek dat ouders geïnteresseerd waren in een swishing-evenement met speelgoed en kinderkleding. Het evenement werd georganiseerd door onze studenten samen met de kinderen. De kinderen stalden het speelgoed uit en maakten labels voor de kleding. Resterende items kregen een plaats in de weggeefkast.
Deze acties, gericht op de ouders, waren minder succesvol dan verwacht. De bevraging toonde aan dat er een grote interesse was in het swishing-evenement, maar de opkomst was nogal teleurstellend. De verklaring hiervoor is onzeker, maar moet waarschijnlijk worden gezocht in het feit dat er renovatiewerkzaamheden waren op de school, maar ook dat er te weinig publiciteit was voor het evenement, dat het swishing-evenement nieuw was en niet voldoende werd ondersteund door de schooldirecteur.
Naast de bachelorproef over de Piraminder werden er ook scripties geschreven over duurzame producten, het belang van volkstuintjes en stille ruimte voor kinderen met autisme. De promotoren Vanessa Meersom en Veerle Vandelacluze hebben deze scripties ook voorgesteld op 11th International Conference of Education, Research and Innovation in Sevilla in november. Voor meer info over deze bachelorproeven kan je bij hen terecht.
Vanessa Meersdom: vanessa.meersdom@vives.be
Veerle Vandelacluze: veerle.vandelacluze@vives.be
REFERENTIES
[1] K. Van Poeck, K. & J. Loones, J., Education for Sustainable Development: Flag and Cargo. Brussels: Flemish Government, Environment, Nature and Energy Department, 2011.
[2] Donella H. Meadows [and others]. The Limits To Growth; a Report for the Club of Rome’s Project on the Predicament of Mankind. New York: Universe Books, 1972.
[3] S. Lazarovic, De Piraminder [graphic], 2014. Retrieved from https://www.bewustverbruiken.be/artikel/de-piraminder