Ted Wachtel ontwikkelde de principes van herstelrecht in de Verenigde Staten en definieerde het als volgt: “herstellen van goede relaties na een incident of conflict en het ontwikkelen van een gezonde (school)cultuur, van strategieën en procedures om conflicten en incidenten die schade veroorzaken te verminderen” (Beerten & van Waterschoot, p. 43, 2020).

Beerten en van Waterschoot (2020) werkten hierop verder en bespraken de vier hoekstenen van herstelgericht handelen:

• Een eerlijk proces: iedere deelnemer aan dit proces moet zijn mening kunnen geven, transparantie is belangrijk en het is belangrijk dat iedereen aangemoedigd wordt om te blijven reflecteren over de aanpak en het beleid.
• Communicatie op basis van gevoelens: gedrag wordt steeds gekoppeld aan een gevoel (positief of negatief). Door moeilijke gevoelens te bespreken, leert iedereen om er positief mee om te gaan.
• Een verbindende houding op basis van het Social Discipline Window: een vaak moeilijke houding, maar steeds verbindend en gericht op herstel.
• Herstelgerichte taal: niet gericht op wie, wat en waarom maar wel vanuit volgende pijlers:
  • Aan elke betrokkene wordt gevraagd: “Wat is er gebeurd volgens jou en wat is jouw aandeel?”
  • Peilen naar gevoelens en gedachten: “Wat heb je gevoeld wanneer het gebeurde, wat voel je nu?”
  • Schade: “hoe ben jij geraakt door dit incident, en hoe is de ander geraakt? En wat is jouw verantwoordelijkheid in die schade?”
  • Noden om schade te herstellen: “Wat heb je nodig om dit te verwerken en de relatie te herstellen?”
  • Toekomstperspectief bieden: “Hoe kan het nu verder, hoe kunnen we dit voorkomen?”

Ligand (2020, p. 40) geeft eveneens de principes van herstelgericht handelen aan, nl.: “focus op de schade, interactief en verbindend proces, verantwoordelijkheid, uitdrukken van gevoelens en gericht op de gemeenschap”.

Een andere, zeer belangrijke hoeksteen van herstelgericht werken, is het principe ‘Fair Process’ (Ligand, 2020).  Fair Process is het proces dat voorafgaat aan het bepalen van een gevolg na een incident, voorstel of gebeurtenis en baseert zich op 3 principes (Ligand, 2020):

• “Explanation”: werd voldoende uitgelegd waarom dit gevolg of deze keuze er is, vanwaar de keuze komt en hoe men tot die keuze is gekomen?
• “Expectation Clarity”: is het duidelijk voor alle betrokkenen wat nu wordt verwacht, en wat de gevolgen zijn wanneer niet aan de verwachtingen wordt voldaan?
• “Engagement”: hebben de betrokkenen een stem gehad in dit proces?  Konden ze hun ideeën en mening op tafel leggen om zo samen tot de beslissing te komen?

Dit betekent dat een gevolg geven na een incident evengoed een sanctie kan zijn.  Sanctioneren kan dus een onderdeel zijn van herstelgericht werken, zolang het een logische consequentie is, en er een ‘Fair Process’ aan vooraf ging (Ligand, 2020).  De link met de ‘met-gedachte’ van het Social Discipline Window kan hier zeker worden gemaakt.  Dit proces toepassen bij het nemen van een beslissing, bijvoorbeeld over hoe de klasruimte zal worden ingericht, is eveneens belangrijk.  Via dit proces maak je geen consensus, je kiest niet voor het voorstel met de meeste stemmen, maar wel voor het voorstel dat het beste is voor de organisatie.

Bronnenlijst:

Beerten, M., & van Waterschoot, T. (2020). Herstelgericht handelen - Groeikansen voor de hele school. Oud-Turnhout en 's Hertogenbosch: Gompel&Scavina.
Deklerck, J. & Van Overveld, K. (2011). De preventiepiramide.  Preventie van probleemgedrag in onderwijs.  Leuven: Acco
Ligand. (2020). Beter Samen! Herstelgericht werken in de jeugdhulp. Leuven: Acco.
Rosenberg, M. (2011).  Geweldloze communicatie.  Rotterdam: Lemniscaat.
Wachtel, T. (1999).  Restorative practices in Business: Building a Community for Learning and Change Within Organisations.  Bethlehem, PA: IIRP.