Expert: Xavier Vandenberghe (xavier.vandenberghe@vives.be)

Leerdoelen

Omschrijven wat programmeren is
Een aantal voorbeelden van programmeertools beschrijven
Beschrijven hoe programmeren kan worden ingezet in het kleuter- en lager onderwijs
Omschrijven wat de didactische meerwaarde van programmeren is

Wat is programmeren?

‘Vietnamezen die recht van de middelbare school komen, kunnen moeiteloos de tests aan die kandidaat-programmeurs bij Google voorgeschoteld krijgen. Daar moet iedereen in Vlaanderen wakker van liggen.’
(Fockedey, 2013)

‘We moeten kinderen veel vroeger wapenen voor een toekomst waarin informatica steeds belangrijker wordt.’
(Neven, 2014)

Bekijk dit filmpje als introductie: Wat is programmeren?
Lees ook dit artikel uit Klasse: Iedereen kan kinderen leren programmeren

Sinds de evolutie van de technologie de voorbije decennia heeft programmeren een prominente plaats gekregen in onze maatschappij. Steve Jobs, Bill Gates en Mark Zuckerberg zijn enkele voorbeelden van mensen die dankzij hun programma’s uitgegroeid zijn tot wereldbekende figuren. Hun programma’s worden dagelijks gebruikt door miljoenen mensen.

Als school wil voorbereiden op een later leven in de maatschappij lijkt het niet meer dan logisch dat programmeren ook op school een plaats verdient. In Engeland bijvoorbeeld is het sinds de grote curriculumhervorming (van start in september 2014) een vast onderdeel van het programma (zie link). Als competentie staat geformuleerd (zie link):

In Key stage 1 (5-7 jaar):

understand what algorithms are; how they are implemented as programs on digital devices; and that programs execute by following precise and unambiguous instructions

create and debug simple programs

In Key stage 2 (7-11 jaar):

design, write and debug programs that accomplish specific goals, including controlling or simulating physical systems, solve problems by decomposing them into smaller parts

use sequence, selection, and repetition in programs; work with variables and various froms of input and output

use logical reasoning to explain how some simple algorithms work and to detect and correct errors in algorithms and programs

Kinderen leren programmeren heeft te maken met het voorbereiden op de toekomst, op het leven in de 21^ste eeuw, maar het heeft ook alles te maken met een duurzame instelling. Bij programmeren is efficiëntie van belang: in zo weinig mogelijk stappen jouw doel bereiken. In het dagelijkse leven kunnen we zo’n efficiënte houding goed gebruiken: willen we tot een duurzame, ecologische houding komen, dan moeten we ons verbruik doen dalen. We mogen niet méér gebruiken dan we nodig hebben, we moeten de attitude kweken om iets wat we niet meer nodig hebben, nog voor iets anders te gebruiken. Programmeren heeft te maken met processen in gang zetten en bijsturen, naar oplossingen zoeken, wat tot creativiteit en kritisch denken leidt en hopelijk ook kan leiden tot duurzamer leven (De Boer, 2015).

Programmeren lijkt alleen bestemd voor specialisten. De ingewikkelde taal die wordt gebruikt vergt een apart jargon en lijkt niet makkelijk toegankelijk (zeker al niet voor kinderen uit het basisonderwijs). Natuurlijk is het niet de bedoeling om van elk kind een programmeur in spe te maken. Aandacht hebben voor programmeren in het onderwijs stoelt op de idee dat het een wezenlijk onderdeel geworden is van onze maatschappij net zoals rekenen, taal, muziek enz. En net zoals het niet de bedoeling is om van elk kind een componist of een wiskundeknobbel of een schrijver te maken, is het niet de bedoeling om een kind op te leiden tot informaticus. Daarom zijn er specifieke programma’s op de markt die leraren hierin moeten ondersteunen.

Programmeren in het onderwijs

In het onderwijs wil men programmeren inzetten om het denkvermogen van de leerlingen aan te scherpen. Men wil de leerlingen laten kennismaken met de achterliggende principes van het programmeren. Daarom zijn de programmeeractiviteiten vaak ‘unplugged’. Dat wil zeggen dat er eigenlijk geen computer aan te pas komt. Een leerkracht moet dus ook geen expert programmeren zijn om de lessen te kunnen begeleiden. (Voorwinden, 2016) Programmeren is in de meeste gevallen, zoals we besproken hebben in het onderdeel ‘doel of middel‘, een middel om doelstellingen te bereiken en geen doel op zich.

Zelf even proberen?

Wil je zelf aan de slag maar heb je enige drempelvrees? In Amerika ontstond het initiatief ‘code.org’ om mensen op een laagdrempelige manier kennis te laten maken met de principes van het programmeren.

Je ontdekt het programma via deze link.

In het kleuteronderwijs

In het kleuteronderwijs wordt vaak geprogrammeerd met de hulp van elektronische tools. Zij ondersteunen het visuele aspect van het stapsgewijs programmeren. De bekendste zijn:

De BeeBot/Bluebot

De Cubetto

In het lager onderwijs

De laatste jaren er is er een enorme toevloed aan programma’s en tools om kinderen het programmeren bij te brengen. We sommen een aantal mogelijkheden op die ideaal zijn voor kinderen in de lagere school:

Dash and Dot

Edison

Osmo

Scratch

Zoals je ziet, kunnen kinderen thuis spelen met programmeertools, maar je kan de toepassingen natuurlijk ook inzetten in je klaspraktijk. Je kan bijvoorbeeld didactische activiteiten ontwikkelen die gebruikmaken van bovenstaande tools.

Bronnen:

Voorwinden, R. (2016). Leerlijn geeft houvast bij programmeren op school. Geraadpleegd op 14 september 2017, op https://www.kennisnet.nl/artikel/leerlijn-geeft-houvast-bij-programmeren-op-school/