Inleiding

Kleine kinderen leren via digitale media vooral via trial and error. In tegenstelling tot volwassenen zijn ze niet bang om op een verkeerde knop te drukken. Schrik dus niet als de tablet in de klas plots in een andere taal is ingesteld of als er een mapje is verdwenen van het bureaublad… Of lach niet als ze proberen swipen op een laptop of op de televisie. Maar onthou dus vooral dat het speelse karakter belangrijk is, op die manier leren ze ‘bij toeval’ steeds nieuwe dingen bij. We kunnen dus stellen dat jonge kinderen digitale media eerder intuïtief gebruiken, wat betekent dat ze een aantal eenvoudige vaardigheden beheersen.

Overzicht van mediagebruik bij jonge kinderen

Kinderen zitten steeds jonger vastgeplakt aan een tablet. Maar als het op (voor)lezen aankomt, geven ze nog de voorkeur aan papier. Een onderzoek door de KU Leuven, Kleuter swipet, maar bladert ook – digikleuter ook boekenwurm? (Van Coillie & Raedts, 2017), heeft zevenhonderd Vlaamse gezinnen met kleuters bevraagd. Uit het onderzoek blijkt dat 80% van de kinderen tussen de 2 en de 6 jaar met een tablet speelt. Vier op de tien beginnen daar al voor hun derde verjaardag mee. Wat doen ze ermee? Vooral educatieve spelletjes (65%), filmpjes kijken op YouTube (51%) en plaatjes kleuren (48%). Slechts 29% van de kinderen gebruikt de tablet om een digitaal boek te lezen of te bekijken. Niet omdat ze niet van boeken houden, want vrijwel allemaal (97%) pakken ze regelmatig een papieren boekje. Ouders spelen een belangrijke rol bij het lezen. De eerste kennismaking met papieren boeken krijgen kinderen gemiddeld als ze een half jaar oud zijn, voor digitale boeken is dat 2,1 jaar. Het gros van de ouders (97%) leest voor uit een papieren boek, slechts 19% (ook) uiteen digitaal boek. Driekwart van de kinderen die beide kennen, geeft de voorkeur aan papier. Ouders zien digitale media wel als concurrent voor ‘gewoon (buiten)spelen’, maar nauwelijks voor het lezen van papieren boeken. Als kinderen ouder worden, zo blijkt uit eerder tijdsbestedingsonderzoek, verdringen computers en games wel degelijk de tijd die kinderen aan lezen besteden. Dan wordt juist het digitale boek benut als middel om ze weer voor het lezen te enthousiasmeren.

Onderstaande tabel werd gepubliceerd door mediaopvoeding.nl.

	Mediagebruik alleen of samen?	Welke media?	Wat kan een kind al?
0 jaar	Baby’s zijn nog nauwelijks mediagebruikers te noemen. Ouders kunnen een tablet of smartphone gebruiken om klanken (mama’s stem!) en muziek te laten horen of plaatjes te kijken. Vanaf 9 maanden vinden baby’s voorlezen en simpele plaatjes kijken met papa of mama leuk.	Tablet	Baby’s gebruiken media nog niet zelfstandig. Ouders kunnen media gebruiken als ondersteuning voor hun baby bij het ontdekken en leren van de wereld heen.
1 jaar	Voor deze leeftijd is samen met papa of mama media gebruiken het allerleukst. Op deze leeftijd zien ze graag simpele en korte tv-programma’s of filmpjes. Bijvoorbeeld van Hopla, Nijntje, Dribbel, etc. Ook voorlezen valt in de smaak.	Televisie, computer, tablet	Het mediagebruik van deze leeftijd beperkt zich tot zo nu en dan een kort, passend filmfragmentje, verhaaltje of liedje. Bij voorkeur bij een van de ouders op de schoot.
2 jaar	Vanaf 2 jaar worden prentenboeken interessant. Zij genieten van de combinatie van kijken en luisteren: de taal bij het plaatje. Nog leuker: met bewegingen erbij, bijvoorbeeld in een kartonnen boekje of op een tablet. Lezen is dan vooral: samen plaatjes kijken, aanwijzen en benoemen wat je ziet.	Televisie, computer, tablet	Gamen en zelfstandig op de computer of tablet spelen gebeurt nog niet. Het mediagebruik is een aanvulling op het ‘gewone’ boekjes lezen, praten en zingen. Peuters houden van herhaling van hun favoriete filmpje, verhaaltje of liedje.
3 jaar	Vanaf 3 jaar worden verhaaltjes interessant met wat spanning en emotie. Kinderen gaan zelf verhaaltjes verzinnen; je ziet dat terugkomen in hun spel. Spelen met media gebeurt nog steeds het liefst samen. Benoemen is belangrijk: daarmee leren ze in korte tijd veel woordjes.	Televisie, computer, tablet	Peuters ontwikkelen hun oog/handcoördinatie en kunnen met de muis klikken of met hun vinger een touchscreen bedienen. Ze kunnen media nog niet zelfstandig volgen: ouders bepalen wat ze zien en wanneer.
4 jaar	Jonge kleuters gebruiken media nog steeds het liefst samen met een ouder, maar ook steeds vaker alleen. Bijvoorbeeld een kort spelletje op papa’s smartphone, of een voorleesverhaaltje. Ze zien graag educatieve tv-programma’s die speciaal voor hun leeftijd gemaakt zijn. bijvoorbeeld Dora, Sesamstraat, Het Zandkasteel.	Televisie, computer, tablet, smartphone	Het mediagebruik wordt een dagelijks ritme. Bijvoorbeeld een kort tv-programma of een spelletje op de iPad voor het avondeten. Kleuters kunnen hun aandacht al goed bij websites, tv-programma’s en filmpjes houden als het hen aanspreekt. Ze denken met het programma of de game mee en zijn op zoek naar uitdagingen en fantasie- of sprookjesverhalen.

Het effectief gebruik

Jonge kinderen leren hoofdzakelijk via trail and error. Dit wil zeggen dat men niet actief nadenkt vóór hun handeling, maar op basis van de gevolgen van hun handelingen hun gedrag zullen bijsturen. Onderstaand filmpje illustreert de principes van trial and error, speels leren en het gemak waarmee een jong kind (in dit filmpje 26 maanden) een touchscreenscherm bedient.