Kenmerken en aanpak

Verkenning

• Welk soort tekst wordt het?
• Een samenvatting is een verkorte weergave van een tekst (geschreven of gesproken) die je formuleert in je eigen woorden en waarbij enkel de hoofdzaken worden weergegeven. Je probeert eigenlijk heel kort te formuleren wat er nu eigenlijk staat, zonder te veel in detail te treden of voorbeelden te geven ter verduidelijking.

Een samenvatting heeft een heldere en logische structuur en is gemakkelijk te linken aan de brontekst. Een samenvatting bevat geen interpretatie en beoordeling, maar geeft in eigen woorden de opvatting van de oorspronkelijke schrijver weer.

• Wat wil de lezer te weten komen?

Je lezer wil in een korte tekst de kerngedachten van een langere tekst te weten komen.

Inhoud zoeken

In een samenvatting moet je uiteraard niet zelf op zoek naar inhoud. Je vertrekt immers van een bestaande tekst. Neem wel even de tijd om de originele tekst eerst even grondig door te nemen zonder aan je samenvatting te denken. Op die manier kom je te weten waar de tekst precies over gaat.

Doorgaans neem je eerst aantekeningen of duid je de sleutelwoorden aan in je originele tekst. De manier van aantekeningen maken kan al heel bepalend zijn voor je latere samenvatting. Je aantekeningen moeten namelijk betekenis hebben voor jou, moeten een ’trigger’ zijn die hele gedachten kunnen oproepen die in de oorspronkelijke tekst zaten. Daarom is het niet enkel belangrijk dat je de juiste sleutelwoorden opschrijft, maar dat je ze ook in een logisch en overzichtelijk verband met elkaar plaatst. Op die manier begin je eigenlijk al aan de structuur van je samenvatting te werken. Een manier die dat toelaat is die van het mindmappen.
Pak lange teksten daarom ook hoofdstuk per hoofdstuk aan. Anders loop je het risico dat je op het einde van je verhaal al vergeten bent waar het eerste hoofdstuk over ging.

Informatie ordenen

Ga in je tekst dus op zoek naar de belangrijkste zaken. Heel vaak kan je per alinea een zin vinden die de alinea samenvat. Deze zinnen staan vaak aan het begin of het einde van de alinea. Markeer deze zinnen, zodat meteen duidelijk wordt wat de belangrijkste zinnen zijn.

Een inleiding en besluit voegen meestal niets nieuws toe aan een tekst. Je hoeft de inleiding en de conclusive dus niet samen te vatten, tenzij er toch nog nieuwe informative in te vinden zou zijn.

Voordat je overgaat tot het uitschrijven, moet het voor jou dus duidelijk zijn hoe je de sleutelbegrippen aan elkaar zult verbinden tot een begrijpelijke, leesbare tekst die de hoofdzaken van de oorspronkelijke tekst weergeeft en rekening houdt met je lezer. Je zult met andere woorden de hoofdzaken van de bijzaken moeten onderscheiden en de verbanden ertussen kunnen expliciteren.

Deze tussenstap kun je voor jezelf visueler maken door gebruik te maken van o.a. een mindmap of het driekolommenschema.

Voor wie al aantekeningen heeft gemaakt met behulp van een mindmap, is de eerste stap al gezet. Je kunt je schema verder aanvullen of bijwerken of je kunt eventueel een tweede versie maken als je de structuur van de originele tekst niet wenst te behouden.

Je zult merken dat je bepaalde hoofdzaken kunt clusteren tot één gedachte, denkfase in je samenvatting. Je zult merken dat zo’n denkfase uit een blok van verschillende alinea’s bestaat die eigenlijk allemaal over hetzelfde deelonderwerp handelen.

Zorg er wel voor dat je de hoofdgedachte van de oorspronkelijke auteur weergeeft, d.w.z. dat je af en toe ook tussen de regels moet kunnen lezen en rekening moet houden met ironie, achtergrondinformatie die belangrijk kan zijn, kennis van de auteur etc. Als je zelf de (eventueel dieper liggende) betekenis van de tekst niet vat, kun je die ook niet samenvatten. Bij gevolg zullen de lezers van je samenvatting er ook niets van begrijpen.

Uitschrijven

Als je alle belangrijke informatie hebt gemarkeerd, kan je je samenvatting uitschrijven. Neem wel niet zo maar alle gemarkeerde tekst over. Maak een logisch verhaal dat voor lezers die de oorspronkelijke tekst niet lazen ook steek houdt.

Je baseert je op je aantekeningen, schema, mindmap om je samenvatting uit te schrijven. Probeer elke denkfase samen te vatten in één of twee zinnen.

Denk kritisch na over de inhoudelijke verbanden tussen de alinea’s. Als er verbanden moeten worden geëxpliciteerd, kun je dat doen door bijvoorbeeld gebruik te maken van signaalwoorden, verwijswoorden, een extra overganszin etc.

Onthou vooral dat schrijven vaak neerkomt op schrappen. Vermijd herhalingen en overbodige informatie. Probeer enkel de voornaamste gedachten weer te geven in een vlot leesbare en begrijpelijke tekst. Voorbeelden en anekdotes horen daar meestal niet bij.

Controle

Controleer in deze stap of alle essentiële informatie in je tekst staat en of je samenvatting logisch is opgebouwd. Kan je de tekst snappen zonder de oorspronkelijke tekst erbij te moeten halen?

Vergeet niet je eindresultaat nog even grondig na te lezen en maak er een vloeiende tekst van. Let daarbij ook op taal-, spel- en stijlfouten.